संस्मरण-१ (The Daifam)

कुरो सन १९८४-८५ तिरको हुनुपर्छ । म सानै भएको कारण तिथि-मिती तेती यकिन भएन । त्यसताका दैफाममा एक मात्र सरकारी बिधालय थियो, दैफाम प्राईमेरी स्कूल (प्रार्थमिक बिधालय), जो हरेक दैफामबासिहरुका लागी मुटुको एक अङ्ग बनेर खिल जस्तै गाडिएको छ हिँजो आज पनि । दैफाम बजार सदरमुकाम् (डिभिजन्) थियो भने तेस्का पेरिसरमा रहेका गाऊँहरु हस्तीनापुर् (जसलाई तालाबस्ती पनि भनिन्छ) , नाङ्ग्ले, तल्लो जाम्पानी, माथ्लो जाम्पानी, गोलन्टि,बज्राङ्गे, बेतहोलि,मालबाँसे, खौरुङ्, माज्भाट, दल्दले , बकासेहरु थिए । दैसाम पनि दैफाम मै गनिन्थियो तर दुरिमा भने निक्कै टाडा थियो । दक्षिण भाग भारतको आसाम् (अख्खम्) सङ्ग जोडिएको थियो भने उत्तरी भागमा सुन्दर पाहाडका हरियालीले सजिएको थियो । उत्तरी पश्चिम भागमा दिदी-बहिनी डाँडा एकदम अटल भएर न्यानो दैफामलाई सितल छाहारी प्रदान गर्दछ  । दिदि-बहिनी डाँडासङ्ग जोडिएका बिभिन्न किम्बदन्तीहरु हरेक दैफामबासिहरुका मुखबाट दन्त्य कथाका रुपमा एक पुस्ता देखी अर्को पुस्तामा हस्तानन्तरण गरिन्थ्यो । पुर्बी भागमा धन्सिरी नदी भारतको अरुणाचल प्रदेस र भुटानको दैफामलाई छुट्ट्याउने सिमानाको काम गर्दछ । तेती मात्र नभएर धन्सिरी नदी दैफामबासीहरुका लागी एक बिशेष श्रोतका रुपमा लिईन्थियो । बिशेष गरी जाम्पानी र बजारबासीहरुले यस धन्सिरी नदिलाई नजिकैबाट नियाल्ने मौका अनि यसबाट प्रशस्त मात्रमा फाइदा लिन पाएको हुनुपर्छ भन्ने मेरो बिचार छ । आफु थोरै समय माथिल्लो जाम्पानीमा बसेतापनी धन्सिरी नदिलाई स्कूल गएको बेला मात्र नजिकै बाट देख्न पाईन्थियो । माथीबाट जाम्पानी नदी र धन्सिरी नदी बगेर एकै ठाउँ मिसिन्थे र एक भएर बग्थ्यो । हामी चै जाम्पानी नदी पनि भन्ने गर्थ्यौँ भने भारतमा चै यसलाई धन्सिरी नदी नै भनेर चिन्ने गर्छन ।

 जती नै लामो बर्णन या ब्याख्या गरेपनी आफ्नो बालापनसङ जोडिएको मेरो प्यारो दैफाम मलाई हमेसा सुन्दर लाग्थ्यो अनि लाग्छ । तेसताका, स्कूल धाउँनु बडो आपतको कुरो थियो । कम्तिको पनि एक घन्टा देखी लिएर दुई-अडाई घन्टा, एकभारिको झोला पिठ्युँमा बोकेर पैदल धाउँनु पर्दथियो । हामीगाऊँबाट धाऊँने विद्यार्थी प्राय पुराना सोचका नै थियौं, तरै पनि तेस जमानामा पनि दैफाम निकै बिकसित र फेसनमा निकै अगाडी रहेको जस्तो मलाई लाग्छ, यसमा मेरा समकालिन मित्रहरुको कस्तो मत छ मलाई तेती ज्ञान भएन । गो-गो पैन्ट र बेलिबटन पैन्ट तेती खेरका बडो चल्तिका लुगा थिए । अनिल कपूरको जस्तो बाल ठाडो पारी पछाडी फर्काउने अनि खल्तिमा हात हालेर बडो सानसङ्ग हिड्ने चल्तीको स्टाइल थियो । एक दिन मैले पनि तेसै गर्ने भएको, खुट्टाको बुडी औँठा पैन्टमा अल्झेर एस्तो नराम्रो सङ्ग लडेको छु, अझै पनि याद आउँछ अनुहार पिल्सेर रक्ताम्मे भएको ।

शिलाङ्ग्, गुहाटी र तेजपुर जस्ता शाहरबाट प्रभावित भएर होला, डिस्को(disco), ब्रेक्डान्स(break dance) जस्ता अत्याधुनिक नृत्यमा राम्रो दख्खल राख्दथे दैफाम बजारका अगुवा दाईहरु । यती सम्मकि, आफ्नो नृत्य प्रदर्शनका लागी बिभिन्न शहरबाट आमन्त्रण आउँद थियो । गन्स& रोजेस् (Guns & Roses), व्हिम्स् (Whims), दुरन दुरन(Duran Duran) जस्ता ब्याण्डहरुका फ्यानहरु थिए । मुख्यतय हिन्दी चलचित्रबाट नयाँ नयाँ हाउभाउ सिकिन्थ्यो र यस्ले युवा पिँडिका जनजिवनलाई तेतिकै प्रभाबित पारेको थियो । खेल क्षेत्रमा पनि दैफाम निकै अगाडी थियो । भिम रोका जस्तो असल फुटबल खेलाडी दैफामले पाएको थियो ।
नाङ्ग्लो वा चाल्नोको बिट निकालेर तारको एउटा ह्याण्डल (handle) बनाई तेस्लाई गुडाउँदै जाँदा, दुई घन्टाको बाटो, कोही बेला त आधा घन्टामै पार गरिन्थ्यो । तर यदी तेसो गरिएन भने कोही बेला बाटैमा खेल्न थालिन्थ्यो अनि कती खेर डिम्पेन पक्वालको सिर्कना खानु पर्थ्यो थाहा नै हुँदैन थियो । मैले मात्रै होईन, प्राय सबै जसो मित्रहरुले डिम्पेन पक्वालको सिर्कना चाख्ने मौका पाएका छन । किन कुट्नु परेको बाटोमा हिँडी राखेका अथबा खेली राखेका केटा-केटिहरुलाई, मलाई अचम्म लाग्थ्यो, तर त्यो भन्दा धेरै चै डर नै लाग्थ्यो । लामो बाटो, जङलको बाटो, एक्लई-दोक्लई हिँदन डर हुन्थ्यो तेसैले गठ्ठा बाँधिएर हिँड्नु पर्ने । फेरी के हो कोनि, एक्लाई हिँड्यो भने टाऊको काट्छ भन्थे ।
महन्त कान्छा, एक बिशाल शरिर भएका र सारै चरको स्वरमा बोल्ने स्वभावका ब्यक्ती तेस जमानामा सारै धनी मानिस थिए । उन्लाई कतिले कान्छा महाजन पनि भन्द थिए । उतिखेर हात्ती पालेका, गाडिहरु भने  खोइ कती हो गन्ती त थाहा भएन, ट्रक भएका, गुवा बगान्, जीप गाडि, माछा पोखरी र धानमिल(Rice Mill) उनका केहि देखिने सम्पतीहरु थिए भने अरु हामी फुच्चा-फुच्चिहरुले नजानेको कती थियो कोनी । स्कूलमा ब्रेक (break) वा छुट्टी हुने बितिक्कै हामी उनको गुवा बगानमा ढुङ्गा हान्न पुगी हल्थियौं ।

 खोई काँहाबाट कान्छा महाजनकाँ कुरो पुग्यो थाहा भएन (सायद बुवाले कुरा गर्दिनु भयो), तर उनिबा, “ यि केटाहरुलाई स्कूल धाउँन टाडा भयो, एतै मेरो मिलको छेउको घरमा बसुन्, राती एसो मिलको देख्-भाल पनि गर्छन “ भनेर आदेश आयो । सारै खुशी लागेको थियो, बजारमा बस्न पाउनु भनेको निकै शानको कुरो हुन्थ्यो उबेलामा, त्यस माथी स्कूल धाँउन दुई घन्ट हिँड्नु नपर्ने भयो

 दुई चार वटा फेर्-फारे लुगा अनि थोत्रा ओड्ने-ओछ्यौंने, एक-दुइ वोटा पकाउंने भाँडा र थाल लिएर त्यो सानो कालो काठको घरमा बस्नलाई पुगेको थिए म । म सङ्ग अरु दुईजना साथीहरु थिए । एक जना सुक बहादुर राई हुन्, मलाई रमरी याद छ भने अरु एकजना चै को थिए मलाई याद भएन । साथी सुक बहादुर मलाई निक्कै अचम्मको अनि रोचक पनि लाग्दथियो । तेती खेर स्कूलबाट अनि घरबाट पनि लुकी-छिपी हामी खैनी खान्थ्यौं । उदेक लाग्दो कुरो, सुक बहादुरले जिब्रो माथी खैनी राखेर खान सक्थे र बोल्न पनि सक्थे । उनि म भन्दा निकै चतुरो पनि थिए । उनैको निर्देशनमा हामी बेलुकी भएपछी मिलमा पस्थ्यौं, तेहीबाट चामल लिन्थ्यौं अनि तेसैलाई केलाएर पकाई खान्थ्यौं । मिल जती खेर पनि खुल्लई हुन्थ्यो, राती तेही मिलमा पसेर ओछ्यान लगाउँथ्यौ । सित्तैमा बिजुली बत्ती बाल्न पाईन्थ्यो, एकाध घन्ट पडेपछी राती भरी तास खेलेर बित्थ्यो । सारै आनन्दका दिनहरु थिए । तर यो क्रम कती दिन जारी रहयो थाहा भएन । हरेक शनिबारका दिन हाफ्-छुट्टी हुन्थ्यो अनि आईतबारको दिन पुरै छुट्टी । शनिबार सिधै घर जानु पर्थ्यो र रासन-पानीको बन्दो-बस्त गर्नु पर्थ्यो । हप्तामा एक चोटी मात्र घर जाँदा निकै शान बडेको महसुस हुन्थ्यो । वरीपरी छर-छिमेकिले पनि पर्देसी आएछ भन्दिन्थे, खुशीले नाक फुलिएर सानो हुँदैन थियो । यदी कुनै शनिबार घर गैएन भने, त्यो मिल देखी माठीको डाँडामा जाँन्थ्यौं । त्यो ठाँऊ बडो रोमान्चक लाग्थ्यो । त्यहाँ आईबी थियो । राज परिवर व अन्य कुनै ठुला सर्कारी कर्मचारीहरु आँउदा त्यो गेस्ट हाउसमा बस्दथे । तेसैलाई आईबी भनिन्थ्यो । बडो राम्रो, सफा र फुलबारिले भरिपुर्ण थियो ।  त्यतै तिर अल्लारिएर बिताँउथियौ छुट्टी । कही कतैबाट एक-दुई रुपैयाँ लुकाएर राख्न सकियो भने फोटो खिच्ने खुब रहर हुन्थ्यो तर क्यामारा नै नहुने ।

 आज सन २०१६ को अगस्तमा पुराना सम्झानाहरुलाई बिउँझाउदै मेरा मित्र सुक बहादुर राई कोङ्कर्डबाट सिन्सिन्नाटी आउँनु भएछ, भेट गर्न गएँ फरेस्ट पार्कमा सपरिवार । यि हाम्रा बाल्यकालका कुराहरु सङ्गै आफ्नो मातृभुमी अनि जन्मथलोको सम्झानाहरुलाई आलो पार्दै गएँ । तर साथीको ब्यस्तताको कारणले गर्दा खासै लामो कुराकानी गर्न पाईएन, तै पनि छोट्कारीमा ति दिनहरुको पनि चारचा गर्न भ्यायौँ ।